Cmentarz parafialny w Koźmicach Wielkich.
Cmentarz to miejsce święte, na którym w grobach spoczywają doczesne szczątki naszych krewnych, bliskich zmarłych. Aby parafia w Koźmicach Wielkich mogła w pełni wykonywać posługę wobec swoich wiernych, ks. duszpasterz Władysław Jewiarz oraz członkowie Komitetu Budowy Kościoła dostrzegali konieczność wybudowania cmentarza parafialnego. W marcu 1989 roku państwo Mieczysław i Zofia Mistarz wyrazili zgodę na wyłączenie 100 arów ze swej działki i chęć sprzedaży dla parafii. Ta część działki obejmowała teren od zachodniej strony ogrodzenia kościoła aż do przysiółka „Wysoka Góra”. 3 lipca tegoż roku Kuria krakowska wyraziła zgodę na wybudowanie cmentarza parafialnego w Koźmicach Wielkich. W dwa tygodnie później, 14 lipca Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami przy Urzędzie Miasta i Gminy w Wieliczce, na wniosek Mieczysława i Zofii Mistarz, zatwierdził projekt podziału działki 280/3 – stanowiącej ich własność, zgodnie z mapą podziału tej działki wykonaną przez geodetę inż. Ryszarda Pręcikowskiego z Wieliczki, na działki 280/5 i 280/6, która w planie zagospodarowania przestrzennego została ujęta na cele realizacji cmentarza parafialnego. Działkę zakupili państwo Stanisława i Tadeusz Kapusta z Podjanowic i jako dar przekazali parafii. Ksiądz Władysław Jewiarz wraz członkami Komitetu Budowy Kościoła zaczęli gromadzić potrzebne dokumentacje, opinie i zezwolenia. O wydanie decyzji zwrócili się między innymi do: Wydziału Ochrony Środowiska, Wojewódzkiego Inspektoratu Sanitarnego w Krakowie, Wojewódzkiej Komendy Straży Pożarnych w Krakowie, Zakładu Energetycznego w Krakowie, Wydziału Architektury, Urbanistyki i Nadzoru Budowlanego w Wieliczce.
Początkowo teren cmentarza projektowany był tuż za ogrodzeniem kościoła, od strony zachodniej, jednak, gdy 13 kwietnia 1990 roku Zakład Energetyczny w Krakowie w opinii do lokalizacji projektowanego cmentarza, po zapoznaniu się z planem realizacyjnym zagospodarowania terenu, stwierdził, że w miejscu tym przebiegają dwie linie napowietrzne 15 kV, tym samym nie może zaakceptować proponowanego układu zagospodarowania. W tej sytuacji zalecił dokonać korekty w planie, przesuwając lokalizację cmentarza w kierunku zachodnim z zachowaniem 7. metrowego pasa ochronnego. Projekt koncepcyjny i techniczny parafialnego cmentarza grzebalnego, na zlecenie Ośrodka Duszpasterskiego w Koźmicach Wielkich, wykonała Pracownia Architektury w Krakowie przy ulicy Stradom 6, pod przewodnictwem architektów: Krzysztofa Filuś, A. Filuś i Piotra Bielańskiego.
30 maja 1990 roku Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Miasta Krakowa uzgodnił poprawioną, szczegółową lokalizację cmentarza parafialnego w Koźmicach Wielkich. Dwa miesiące później ksiądz Władysław złożył projekt techniczny cmentarza i potrzebne dokumenty do Wydziału Architektury, Urbanistyki i Nadzoru Budowlanego przy Urzędzie Miasta i Gminy w Wieliczce i zwrócił się z prośbą o zatwierdzenie planu realizacyjnego oraz wydanie pozwolenia na ogrodzenie i budowę cmentarza grzebalnego w Koźmicach Wielkich.
Odpowiedź nadeszła 2 sierpnia 1990 roku, Urząd Miasta i Gminy w Wieliczce po rozpatrzeniu wniosku w sprawie zatwierdzenia planu realizacyjnego i pozwolenia na budowę cmentarza grzebalnego i ogrodzenia, udzielił pozwolenia parafii Rzymsko-Katolickiej św. Klemensa w Wieliczce na budowę cmentarza grzebalnego i jego ogrodzenia, na działce 280/6 położonej w Koźmicach Wielkich. (W 1990 roku stroną była jeszcze parafia św. Klemensa w Wieliczce, gdyż w Koźmicach nie było jeszcze parafii, był tylko Ośrodek Duszpasterski). Miesiąc później ks. Jewiarz i członkowie Budowy Punktu Katechetycznego w Koźmicach wystosowali do Burmistrza Miasta i Gminy w Wieliczce prośbę o dofinansowanie budowy cmentarza. Prośbę swą motywowali tym, że wybudowany cmentarz w Koźmicach w znacznej mierze ograniczy pochówki na wielickim cmentarzu ludzi z tej części gminy, jednocześnie zapewniali, że jeżeli tylko zdobędą środki finansowe, dołożą wszelkich starań aby cmentarz wybudować w jak najkrótszym czasie.
Cmentarz parafialny w Koźmicach Wielkich, leży około 325 m. n.p.m., na północnym zboczu Wysokiej Góry, ograniczonej od wschodu doliną Wilgi, a od zachodu i północy rzeką Koźmiczanką – lewobrzeżnym dopływem Wilgi. Ma 47 metrów szerokości i 89 metrów długości, jego powierzchnię stanowi 45,82 ara, w tym powierzchnia grzebalna 28,44 ara. Zbocze tej góry ma nachylenie od kilku do kilkunastu stopni, w dolnej części objęte jest procesami osuwiskowymi.
Badania techniczne podłoża cmentarza wykonał w maju 1989 roku mgr inż. J. Złonkiewicz. Podłoże stanowią utwory kredy, przykryte ciągłą pokrywą warstw czwartorzędowych. Na terenie cmentarza nie występują zasobne poziomy wodociągowe, jedynie na głębokości od 1,6 metra do ponad 3,5 m. stwierdzono cieki wody gruntowej.
Teren cmentarza nie jest objęty procesami osuwiskowymi, jedynie zachodnia część cmentarza sąsiaduje z terenami osuwiskowymi.
Prace związane z budową cmentarza rozpoczęto 2 października 1990 roku. W tym dniu wytyczono drogę dojazdową, fundamenty ogrodzenia a także aleję podłużną i biegnące od niej alejki poprzeczne. Następnego dnia przystąpiono do robót ziemnych – kopania pod murki i słupki ogrodzeniowe z trzech stron, od południa, zachodu i północy. Nadmiar ziemi odwożono na miejsca najniżej położone, dokonując wyrównania nierówności terenu. Betonowanie słupków ogrodzeniowych i murków prowadzone było etapami i trwało blisko dwa miesiące, zostało ukończone 24 listopada 1990 roku. Pozostało wówczas rozciągnąć siatkę, po okresie kiedy beton stwardnieje.
Jednocześnie rozpoczęto budowę ogrodzenia o strony wschodniej (od kościoła). Projekt tej części budowy ogrodzenia obejmował wykonanie słupów żelbetonowych, postawionych na fundamencie, połączenie ich betonowymi murkami i zamocowanie stalowych przęseł ogrodzeniowych wykonanych ze stali kształtowej.
8 grudnia 1990 roku rozciągnięto siatkę od strony południowej, zachodniej i wschodniej, tym samym cmentarz był już ogrodzony z trzech stron. Kontynuowano prace od strony frontowej, jeszcze przed zimą udało się zalać fundamenty. W styczniu 1991 roku wysypano żużlem, pochodzącym z Nowej Huty, drogę prowadzącą z kościoła na cmentarz. Przerwane na okres zimy prace, wznowiono na początku maja 1991 roku. W ciągu dwóch tygodni zabetonowano słupy i murki ogrodzenia. W sierpniu tegoż roku zamontowano elementy stalowe ogrodzenia, które wykonał przewodniczący Komitetu Budowy Punktu katechetycznego – Władysław Gibała. Poprzez pomalowanie farbą zabezpieczono ogrodzenie przed korozją.
Przy wejściu na cmentarz zamontowano bramę, całość ogrodzenia ma łączna długość 376 metrów. 24 sierpnia 1991 roku prace przy ogrodzeniu cmentarza zostały zakończone.
8 września 1991 roku, ksiądz dziekan dekanatu wielickiego Andrzej Turakiewicz, ze Stumian, dokonał poświęcenia cmentarza parafialnego w Koźmicach Wielkich.
14 października 1991 roku rozpoczęto budowę domu przedpogrzebowego-kaplicy. Pod koniec listopada wykonane już były fundamenty i wybudowane mury do wysokości piwnic. Wczesną wiosną następnego roku wylano płytę betonową nad piwnicami i kontynuowano budowę kaplicy. Po zbudowaniu więźby dachowej i pokryciu dachu blachą, budowa domu w stanie surowym została zakończona, było to dokładnie 6 czerwca 1992 roku. W sierpniu wykonano tynki położono posadzki a w listopadzie wstawiono okna, drzwi i wymalowano ściany. Kaplica została oddana do użytku. Całość wybudowanego obiektu ma 40 m2 powierzchni, 3,60 metra szerokości, 7,60 metra długości i 8,35 metra wysokości – mierząc od strony wejścia do piwnicy, do szczytu wieży. W budynku domu przedpogrzebowego znajdują się kaplica, pomieszczenie grabarza i magazyn sprzętu. Do kaplicy wchodzi się z balkonu, który ma 5,60 metra szerokości i 3 metry długości.
30 października 1993 roku, kaplicę cmentarną w obecności księży z sąsiednich parafii poświęcił ks. dziekan wielicki – Ojciec Ludwik Kurowski.
Teren cmentarza wyrównano i uporządkowano. Kilka metrów poniżej kaplicy wybudowano studnię, której woda jest niezdatna do spożycia, służy tylko do celów gospodarczych. Przed ogrodzeniem od strony południowej wykonano wodościek, chroniący cmentarz przed wodami powierzchniowymi napływającymi z terenów położonych wyżej. Wokół ogrodzenia posadzono drzewa iglaste.
29 listopada 1991 roku na cmentarzu parafialnym w Koźmicach Wielkich odbył się pierwszy pogrzeb, pochowany został Józef Kusina. 27. 08.2009 roku przy głównej alejce, pod krzyżem pochowano ks. Władysława Jewiarza – I proboszcza parafii w Koźmicach Wielkich.
Cmentarz parafialny został wybudowany w bardzo krótkim okresie czasu, dzięki zaangażowaniu ks. Władysława – pierwszego proboszcza w Koźmicach, członków Budowy Punktu katechetycznego, ofiarności parafian i dobroczynności wielu ludzi, nawet z poza parafii, czego dowodem jest np. znajdujące się w dokumentach parafii podziękowanie za ofiarę pieniężną państwu Witoldowi i Cecylii Łozińskim z Krakowa.
W 1995 roku wybudowano betonową drogę na cmentarz, zaś w latach 2004 – 2005 r. wykonano prace brukarskie alei głównej i alejek bocznych na cmentarzu, beton na drodze dojazdowej na cmentarz został wymieniony na kostkę brukarską.
Cmentarz w Koźmicach Wielkich jest własnością parafii, oznacza to, że prawo pochówku na tym cmentarzu mają tylko mieszkańcy tej parafii i wszyscy, którzy posiadają grób lub grobowiec rodzinny nabyty w okresie zamieszkiwania w parafii.
Dzisiaj (2015 rok) cmentarz w całości jest ogrodzony, jego oś wyznacza aleja podłużna biegnąca ze wschodu na zachód, od której biegną alejki poprzeczne, dzielące cmentarz na cztery kwatery. Na cmentarzu znajdują się: kaplica cmentarna i krzyż, poniżej kaplicy znajduje się punkt czerpalny wody oraz murowany boks na odpady biologiczne, dodatkowo w kwaterach znajdują się worki na znicze i wkłady plastikowe oraz pojemniki na odpady szklane.
W przygotowaniu, do pochówków jest druga część cmentarza, która wymaga nawiezienia ziemi i zniwelowania terenu. W trzech kwaterach mieści się ponad 200 grobów i grobowców. Od początku istnienia cmentarza posługę grabarzy wykonywali panowie: Stanisław Batko, Adam Batko, Stanisław Stanek, a obecnie firma pana Łukasza Pustelnika z Czarnochowic.
1 listopada na cmentarzu odprawiane są Nieszpory, a po nich Msza święta, zaś 2 listopada, w Dzień Zaduszny, w kaplicy odprawiane jest nabożeństwo za zmarłych.
Cmentarz to chyba jedyne miejsce, które skłania każdego człowieka do refleksji nad własnym życiem, a wierzących nad własnym zbawieniem. To dobry zwyczaj by właśnie tutaj, na cmentarzu, w zawierusze tego świata w codzienności zajęć szukać uspokojenia i wytchnienia. Obowiązkiem wszystkich, którzy tak traktują to wyjątkowe miejsce, jest troska o czystość i estetykę cmentarza.
W ostatnim czasie zostały podjęte konieczne prace porządkowe na cmentarzu. Cmentarzem opiekuje się osoba wyznaczona przez ks. proboszcza. Na bieżąco są usuwane śmieci i odpady z cmentarza. To wszystko jest możliwe dzięki opłatom cmentarnym od poszczególnych grobów i ofiarności wiernych. Cmentarz należy do piękniejszych cmentarzy w okolicy. Przeprowadzona ostatnio kontrola potwierdziła tę słuszność, przyznając koźmickiemu cmentarzowi pierwsze miejsce w powiecie za estetykę i czystość. Wierni niemal każdego tygodnia, dbają o groby swoich zmarłych, zastawiają je kwiatami, palą znicze symbolizujące pamięć o tych którzy udali się na wieczny spoczynek.
Czystość i estetyka cmentarza pomaga w refleksji i wytchnieniu i to też powinno nas stale mobilizować do troski o to miejsce gdzie przychodzimy, aby przy grobie się pomodlić, aby na chwile być z najbliższymi, którzy odeszli do Domu Pana. Dbajmy o właściwy szacunek dla tego miejsca oraz piękno i czystość na naszym cmentarzu. Niech ta troska o cmentarz będzie przejawem naszej wiary, szacunku do miejsca świętego, gdzie spoczywają nasi zmarli krewni i znajomi.
Po dokonanej inwentaryzacji wszystkie nagrobki wpisane są do Księgi cmentarnej.
Zasady obowiązujące na cmentarzu parafialnym w Koźmicach Wielkich.
– Rodzina przez cały rok troszczy się o grób swoich zmarłych
– Za grób ziemny, grobowiec należy wnosić opłatę co 20 lat, począwszy od pierwszego pochówku, opłaty są przeznaczane na koszty utrzymania cmentarza: wywóz śmieci, remonty, pielęgnację, utrzymanie estetyki.
– Miejsce pochówku oraz projekt nowego grobowca należy uzgodnić z ks. proboszczem.
– Wszelkie prace remontowe i budowlane przy grobowcach i nagrobkach należy zgłosić w kancelarii parafialnej u ks. proboszcza i uzyskać zezwolenie na wjazd dla wykonawców na cmentarz.
– Nie wolno stawiać ławek przy grobowcach bez wcześniejszego uzgodnienia (ławki stawiane w przejściach, przeszkadzają w dojściu do grobów, zagrażają bezpieczeństwu).
– Śmieci i odpady z cmentarza należy wrzucać do odpowiednich pojemników, (nigdy pod grób sąsiada, lub poza ogrodzenie).
– Kwiaty i odpady organiczne należy wrzucać do murowanego boksu, stojącego pośrodku w dolnej części cmentarza. Wypalone, szklane znicze do pojemników na odpady szklane, zaś do worków foliowych znicze i wkłady plastikowe.
– Na cmentarz nie wolno wprowadzać psów.
– Obowiązuje zakaz palenia papierosów, przebywania w stanie nietrzeźwym, używania telefonów komórkowych.
Autor tekstu: Andrzej Janowski